فرش دستبافت به عنوان نمادی از هنر و فرهنگ ایرانی در همه جای دنیا شناخته می‌شود. وجود انواع قالی و قالیچه در خانه‌های ایرانیان سابقه‌‌ای بس طولانی دارد. قالی‌بافی این هنر کم‌نظیر در شهرهای مختلف کشور توسط بافنده‌های ماهر و باسلیقه انجام می‌شود. اما قدیمی‌ترین فرش جهان در کجا بافته شده است؟ با ما در این مقاله همراه باشید تا با قدیمی‌ ترین فرش جهان یعنی قالی پازیریک بیشتر آشنا شوید.
شستشوی فرش دستبافت اگر با دقت انجام نشود عمر مفید فرش را کاهش می‌دهد. بهتر است برای اطمینان از شستشوی مناسب فرش، آن را به خدمات قالیشویی بسپارید.
فرش پازیریک کهن‌ترین فرش جهان بیش از 2500 سال قدمت دارد. این قالی در موزه آرمیتاژ سن‌پترزبورگ در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارد.

پازیریک در کجا کشف شد

سرگی رودنکو باستان‌شناس روسی در سال 1949 میلادی این فرش را در دره پازیریک همراه با اشیای باستانی دیگر در گور یکی از پادشاهان سکایی کشف کرد. دره پازیریک به لحاظ جغرافیایی در جنوب سیبری مرکزی و نزدیک مرز مغولستان قرار دارد.
پژوهشگران حوزه باستان‌شناسی معتقدند فرش پازیریک از دست‌بافت‌های پارت‌ها یا مادها است. احتمال می‌رود این فرش برای پوشاندن اسب بافته شده باشد.
عده‌ای دیگر از پژوهشگران می‌گویند قالی پازیریک به نینوا تعلق دارد. این فرضیه از آنجا قوت می‌گیرد که پازیریک در گوری متعلق به پادشاه سکایی یافت شده است. سکاها مردمی کوچ‌نشین و سخت‌کوش بودند که پیش از دوران هخامنشیان زندگی می‌کردند. پازیریک فرشی پشمی است که به نظر می‌رسد سکاها با استفاده از پشم حاصل از دام‌های خود آن را بافته‌اند.
سایت بین‌المللی فرش ایرانی اعلام کرده است پازیریک فرشی ایرانی و متعلق به دوره هخامنشی است. طرح این فرش دارای اسب، گوزن زرد خال‌دار ایرانی و آهوست که نمونه‌های آن در حجاری‌های تخت جمشید نیز دیده می‌شود. این شواهد نشان می‌دهد که پازیریک فرشی ایرانی است اما نمی‌توان با قطعیت تاریخ دقیق بافت فرش را مشخص کرد. گرچه این احتمال که پازیریک متعلق به دوران سکایی‌ها بوده است بیشتر صادق است.
برای تخمین زدن عمر فرش پازیریک از دستگاه‌های مختلفی استفاده شده است اما نتایج آن هربار متفاوت بوده است. به طور کلی سن این فرش 2500 سال تخمین زده شده و محققان آن را متعلق به قرن‌های چهار و پنج پیش از میلاد می‌دانند.
ابعاد فرش پازیریک تقریبا 2 مترمربع است و در هر سانتی‌متر مربع آن 36 گره وجود دارد. بنابراین در کل فرش حدود 3600 گره جفت و متقارن وجود دارد. رنگ‌های زنده و گرم قرمز تیره، آجری، سبز، قهوه‌ای و آبی در بافت این فرش به کار رفته است.
نقش‌های مختلفی با دقت و هنرمندی بسیار روی این قالی به چشم می‌خورد. گل‌هایی در دو طرف فرش وجود دارند که دارای طراحی بابلی هستند. طراحی بابلی قبل از میلاد مسیح رواج داشته است. در وسط فرش گل‌های نیلوفر دیده می‌شود و دور این گل‌ها، گل‌های دیگری به رنگ آبی وجود دارند که معمولا در طراحی فرش‌های ترک به کار می‌روند. در مجموع دور این قالی پنج حاشیه طراحی شده است.
یخبندان و هوای سرد دره پازیریک باعث شده این قالی یخ بزند و به همین دلیل به طور نسبی سالم بماند. البته گوشه‌ای از قالی دچار فرسایش شده که بعدها مورد بازسازی قرار گرفته است.

نقش‌های فرش پازیریک

در حاشیه فرش پازیریک نقش‌هایی نظیر اسب‌سوار، گوزن زرد خال‌دار، حیوانات اساطیری و گل وجود دارند. نقش اسب در این قالی نقشی فوق‌العاده است. جزئیات در این نقش شگفت‌انگیز است. چهره سوارکاران، لباس و کلاه آنها کاملا ایرانی است. اسب‌ها با جزئیاتی نظیر دم بافته‌شده که در آن زمان رسم بوده در طرح فرش به چشم می‌خورند.
گوزن‌های زرد خال‌دار با شاخ‌های بزرگ و پهن در طراحی قالی پازیریک به کار رفته‌اند. این گوزن‌ها طبیعت زیبای ایران قدیم را برای بیننده تداعی می‌کنند.
علاوه بر گوزن‌های زرد خال‌دار حیوانات اسطوره‌ای با بدن اسب و سر شیر در یکی از حاشیه‌های این فرش دیده می‌شود که نشان‌دهنده باورها و عقاید مردم ایران باستان است.
گل نیز طرح دیگر موجود در این فرش است. 24 گل نیلوفر در وسط فرش بافته شده است و گل‌های ریزی نیز در اطراف هر حاشیه زیبایی کم‌نظیری به وجود آورده است.